Aqressiya (lat. aggredi – “hücum etmək” deməkdir) — bir canlı varlığın digər canlı varlığa fiziki və ya mənəvi hücum edərək zərər vermək istəməsi nəzərdə tutulrur. Aqressiya hər hansı əşyaya qarşı da yönələ bilər.
Şərti olaraq aqressiyanı 2 növə bölürlər:
Düşmənçilik məqsədilə, kiməsə zərər yetirmək üçün;
İnstrumental -məqsədə çatmaq üçün;
Uşaqlarda aqressiyanın səbəbləri
3 yaşa qədər uşaqlarda aqressiyanın növləri:
1-2 yaşda qıcıqlandırıcı amilə qarşı (iynə vurmada, tanımadığı insanların əhatəsində)
2-2,5 yaşda öz yaşıdlarına qarşı. Özünə aid olan hər şeyi tələb edir və müdafiə edir.
3 yaşda daha çox instrumental aqressiyaya rast gəlinir. Öz istəklərinə çatmaq istəyi baş qaldırır (qışqırır və ya ağlayır)
Orqanik səbəblər
Beyində iltihablanma kimi problemlər aqressiyaya səbəb ola bilər. Belə bir vəziyyətdə dərmanlı müalicə lazımdır.
Uşağın yığılan enerjisini necə boşaldacağını bilməməsi.
Uşağın müşahidə etdiyi aqressiv nümunə :
Bu model uşağın öz valideynləri ola biləcəyi kimi, yoldaşı, bir yaxını və ya Tv qəhrəmanı ola bilər.
TV-dəki şiddət səhnələri:
Uşağın seyr etdiyi Tv proqramları idarə altına alınmalıdır. Və ya təsadüfi seyr vəziyyətində valideynlər aqressiv səhnələri şərh etməli, doğru olmadığını vurğulamalıdır.
Uşağın şiddətə məruz qalması.
Ailə içindəki mübahisəli mühit: Evdəki gərginlik narahatlığa və hirsə; hirs də təcavüzkarlığa səbəb ola bilər.
Uşağın yoldaşlarının xoşagəlməz davranışa malik olması,
Şiddətə təhrik edən mühit: Uşaqla lağ edilməsi kimi…
Valideynlərin təcavüzkarlığı gücləndirən reaksiyaları:
Məsələn uşağın hirslə istədiyi şeyləri anında etmək kimi. Bu vəziyyətdə təcavüzkarlıq davranışı mükafatlandırılmış olar.
Sevgi ehtiyacının ödənilməməsi, uşağa kifayət lazımi marağın göstərilməməsi
Aqresiyanın idarə olunmasında istiqamətlərdən biri katarsis – şəxsin hiddət və qəbzini sosial cəhətdən məqbul sayılan formada ifadə etmək imkanının olmasıdır. Məlum olmuşdur ki, bir aqressiv aktın icrası aqressoru sonrakı əmələ əl atmasından daşındırır.
Təəssüflə qeyd etməliyik ki, sosial məqbul sayılan profilaktika formalarının heç də hamısı aqressiyanın səviyyəsini azaltmır. Aqressiyanın qarşısını alan güclü vasitə zorakılıqla bir araya sığmayan stimullarına olmasıdır. Rəhmdillik, mərhəmət, yumor, birgə əməkdaşlığa maraq, üzrxahlıq və s. bu kimi hərəkətlər aqressiv tendensiyaları xeyli zəiflədir. Psixoloqlar tərəfindən aqressiyanı idarə edən effektiv tədbirlər işlənib hazırlanmışdır. Bunlara daxildir:
Modelləşdirmə – aqressiya tətbiq etmədən məqsədə nail olmaq üçün müxtəlif modellərin nümayişi;
Rol oyunları – əks-əlaqənin yaradılması, qeyri-aqressiv davranış modellərinin təqdir olunması, əldə olunmuş vərdişlərin real şəraitdə praktik tətbiqi;
