Böyrək çatışmazlığı
Xroniki böyrək çatışmazlığı (XBÇ) – böyrəklərin bir nece ay və ya il müddət ərzində getdikcə öz funksiyasının itkisi nəticəsində yaranır. XBÇ beş mərhələlidir. Hər mərhələ – böyrəyin yumaqcığında süzülmənin getdikcə pozulmasını göstərir və qanda kreatinin səviyyəsi bu pozulmanın göstəricisidir.
1ci mərhələ – Bir necə aşkar simptomu ilə boyrək funksiyasının yüngül formada pozulmasıdır.
5ci mərhələ – Hemodializə və ya böyrək köçürülməsinə ehtiyac olunan xəstəliyin ən ağır forması. Bu mərhələ böyrək çatışmazlığın terminal stadiyası də adlanır.
Böyrək çatışmazlığının əlamətləri
İlk olaraq heç bir nəzərə çarpan simptom olmur və yalniz qanda kreatinin və ya sidikdə zülalın artması ilə simtomlar tədricən özünü birüzə verir. Böyrəklərin funksiyası getdikcə pozulduqca:
• qan təzyiqi artır – bədəndə mayenin və vazoaktiv hormonların artımı nəticəsidir və bu hipertoniya və ürək durğunluq çatışmazlığ kimi xəstəliklərinin əmələ gəlməsinin təhlükəsinin artırır.
• Sidik cövhərin qanda yığılması azotemiyanın simptomlarının əmələ gəlməsinə səbəb olur (letarqiya, perikardit və ya ensefalopatiya və s.kimi.)
• Kalium qanda yığılmasın (hiperkalemiyanın) simptomları ( halsızlıq başlayaraq – ürək aritmiyası kimi ciddi bir simptomlar)
• Eritropoetinin sintezi azalması, bunun nəticısi olaraq anemia əmələ gəlir.
• Hiperfosfatemiya – qanda fosfatın miqdarın artması. Bu fosfatın böyrəklə ixracının azaltmasının əlaqalidir.
• Hipokalsemiya – qanda kalsiumun azalması. Bu simptom böyrəkdə yaranan vitamin D3 (vitamin D aktiv forması) miqdarının azlamasından irəli gəlir. Getdikcə hiperkalsemiya vəhiperparatiroidizm, böyrək osteodistrofiya və damarlarların kalsifikasiyası simptomların yarana bilər.
• Metabolik asidoz – sulfatların, phosphatların və sidik turşusunun qanda yığılması nəticəsində yaranır. Metabolik asidoz qan fermentlərin aktivliyini poza bilər. Eyni zamanda asidoz hiperkalemiyanı artırır, bu da öz yerində ürək və sinir membranaların həssaslığın artırır.
Ümmumiyyətlə XBÇ olan xəstələrdə aterosklerozun yaranmasında ehtimal böyükdür. Bu ürək-damar xəstəliklərinə səbəb olur və xəstəliyin gələcək gedişini daha da pisləşdirir.
