Skarlatina – kəskin antroponoz infeksion xəstəlikdir. Xəstəliyin törədicisi A qrupuna mənsub beta hemolitik streptokoklardır. Streptokokların ekzotoksinin təsiri nəticəsində orqanizmin ümumi intoksikasiyasına səbəb olur. Streptokok infeksiyası insanda antibakterial və antitoksiki immunitetin əmələ gəlməsinə səbəb olur. Xəstəliyi keçirmiş insanlarda davamlı antitoksiki immunitet yaranır.
Əlamətlər
İnkubasiya dövrü 5-7 gün davam edir . Xəstəlik kəskin başlanır. Bədən temperaturu yüksəlir, halsızlıq, baş ağrısı müşahidə olunur. Tipik və daimi simptom – anginadır, yumşaq damağın hiperemiyası, badamcıqla böyüməsi səthlərin ərpləşməsi əmələ gəlir. Limfa düyünləri böyüyür, ağrılıdır. Tez-tez qusma baş verir. 1-ci, 2-ci günlər dəridə parlaq çəhrayi və qırmızı səpkilər əmələ gəlir.
Burun , dodaq üçbucağının solğunluğu (Elatov simptomu), ağ dermoqrazim, ətrafların büküşlərində patexial qansızmalar əmələ gəlir. Səpkilər 2-5 gün qalır sonra solur, eyni zamanda bədən tempraturu azalır.II həftədə dəridə soyulmalar müşahidə olunur ,2-3 gün sonra dilin ərp örtüyü təmizlənir, 4-cü gün xarakter görünüş alır , parlaq qızrmızı rəng olur” moruq dil”. Mərkəzi sinir sistemi zədələnməsi oyanıqlıq, huşun alaqaranlıqlaşması, sayıqlama ortaya çıxır. Xəstəliyin əvvələrində simptomatik sinir sistemin, 4-5 gün parasimpatik sinir sistemi tonusun yüksəlməsi əmələ gəlir.
Yoluxması
Xəstəlik əsasən hava-damcı yolu ilə xəstə şəxslərdən keçir.Kontakt yolu da istisna olunmur. Skarlatinanın inkişafında 3 əsas patogenetik istiqamət ayırd edilir: toksiki, allergik, septik. 5-6 günlük inkubasiya dövründən sonra ilk klinik əlamət kimi yüksək qızdırma ilə skarlatinanın kəskin şəkildə klinik dövrü başlanır.
Dövrləri
Patogenetik olaraq skarlatina 2 dövrə bölünür: birinci və ikinci dövrlər.
• Birinci dövr toksiki amillərlə əlaqəli olub 2-ci həftənin əvvəlindən başlanır, streptokok toksinlərinin yerli və ümumi təsirləri nəticəsində meydana çıxır.
• İkinci dövrə allergik dövr və ya ikinci skarlatina da deyilir. Xəstəliyin 3-5ci həftəsindən başlanır. Streptokokların parçalanma məhsulları və onların toksinlərinin təsiri ilə orqanizmin sensibilizasiyası baş verir. Onlara qarşı antimikrob və antitoksiki antiteller yaranır.Dəri səthinə perpendikuliyar istiqamətdə gedən xırda kalibrli dəri damarlarının kəskin genişlənmələri isə skarlatina zamanı xarakter nöqtəvari dəri səpgilərinin yaranmasına səbəb olur.
Bütün bədən səthində yarananbu səpkilərnazik dəri nahiyələrində daha aydın görünür.Dəridə ocaqlı hiperemiya, parakeratoz şəklində buynuz distrofiya görünür. Daxili üzvlər içərisində ən çox zədələnən ürək, böyrək və qaraciyər olur. Bu üzvlərdə parenximatoz zülal və piy distrofiyaları, intersitisial toksiki iltihab inkişaf edir. Stromada damarlar boyunca eozinofil qarşılıqlı limfo-histiositarinfiltrasiya baş verir.
Xəstəliyin formaları
Klinik gedişindən və klinik-morfoloji xüsusiyyətlərindən asılı olaraq skarlatinanın 3 forması ayırd edilir: yüngül, orta və ağır.
• Yüngül formada 4-5 gün müddətində davam edir və 3-4 günə yox olur.
• Orta forma təxminən 30% hallarda olur ki, bu zaman bütün xarakter əlamətlər müşahidə olunur.
• Ağır forma özü də hansı patogenetik istiqamətin üstünlük təşkil etməsindən asılı olaraq ağır toksiki skarlatina, ağır septiki skarlatina, ağır toksiko-septiki skarlatina olmaqla 3 qrupa bölünür. Bu zaman əlamətlər digər formalara nisbətən daha kəskin şəkildə nəzərə çarpır. Bəzən hətta ölümlə nəticələnə bilər. Ümumilikdə ağırlaşmalar toksiki, septiki və allergik olmaqla 3 qrupa bölünür.
